Ήθη, έθιμα και παραδόσεις στο χωριό μας Αρτίκι Τριφυλίας
Γράφει : Ο Δημήτριος Μητρόπουλος Αντ/γος ε.α.
Επιτ. Υπαρχηγός. ΕΛ.ΑΣ. Πτυχ. Νομικής και Δημ. Δικαίου και Πολ. Επιστημών Νομικής Σχολής Αθηνών.
Συγγραφέας. Μέλος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων.
Από το βιβλίο του αειμνήστου αδελφού μου Γιάννη με τον τίτλο “Η ιστορία της ζωής μου” και τις προσωπικές αναμνήσεις.
” Τα φαγητά που έφτιαχναν στο χωριό”.
Τα φαγητά που έφτιαχναν στο χωριό ήταν νόστιμα, με την παραδοσιακή κουζίνα, που είχαν όλοι στα σπίτια.
Δεν υπήρχε ρεύμα και χρησιμοποιούσαν την φωτιά με ξύλα στο τζάκι του σπιτιού.
Τα κυριότερα φαγητά ήσαν :
- “Καγιανάς “. (παστό με φρέσκια τομάτα και αυγά).
- “Κολοκυθοκορφάδες γιαχνί” (μερικές φορές έβαζαν μέσα παστό και άρμη.)
- Κοτόπουλο (κόκορας ή κότα) κοκκινιστό με χυλοπίτες ή μακαρόνια.
- “Καπαμάς”(κοκκινιστό κρέας από αρνί ή κατσίκι, με ζυμαρικά,) κυρίως στις γιορτές.
- Βλίτα βραστά (με σκόρδο ή ξύδι) ή γιαχνί.
- “Κολοκυθοκεφτέδες.
- “Λαχανόπιτα” (με άγρια χόρτα και” λέρχουδες”).
- Αγριόχορτα με” λέρχουδες ” γιαχνί” (εύκολο και συνηθισμένο φαγητό.)
- “Γαλατσίδες”(άγρια χόρτα), με παστό ή και άρμη.
- Κουκιά με μάραθο ή με άρμη (από το τυρί του βαρελιού ή του ασκιού).
- Γαλόπιτα (με γάλα προβατίσιο ή γιδίσιο και αλεύρι.
- Φασόλια “μαυρομάτικα”, σαλάτα.
13.Όσπρια σούπα (κυρίως φασόλια “λόπια” ή πράσινα) που συνοδεύονταν με παστές σαρδέλες ή ρέγκα, αν υπήρχαν.)
- Χιλοπίτες “μακριές” ή μακαρόνια “φτιαχτά”, (κυρίως τις Απόκριες καμένα με λάδι.
- Τραχανάς (γλυκός ή ξινός) βραστός, καμένος με τσιγαρισμένο κρεμμύδι.
- Πατάτες τηγανιτές, γιαχνί, στο φούρνο ή στη χόβολη (θράκα με στάχτη).
- ” Λαλαγκίδες “.
- “Στιφάδο” με χονδρό κρέας και κρεμμύδια, ενίοτε δε και με κουνέλι και σπάνια με λαγό.
- “Τριφτάδια ή χυλό”, φτιαγμένα με αλεύρι ως κύριο συστατικό.
- Μπακαλιάρος παστός, τηγανητός, με σάλτσα τομάτας ή με σκορδαλιά (συνήθως του Ευαγγελισμού, των Βαΐων και της “Σωτήρος”, στις 6 Αυγούστου.
- Φρέσκιες σαλάτες, ωμές ή βρασμένες και λαχανικά από τον κήπο.
- Σπιτικό τυρί, μυζήθρα (ξερή ή χλωρή) και γιαούρτι.
- Γάλα κατσικίσιο ή πρόβειο για πρωινό, με τριμμένο ψωμί μέσα (αυτό μερικές φορές και για πλήρη δείπνο).
- Όταν σφάζανε το χοιρινό “οματιά” και “κοκκαλοραχια'” με τραχανά.
- Σπιτικά γλυκά (συνήθως κουραμπιέδες, διπλές και μελομακάρονα.
- Ζυμωτό ψωμί (ψημένο στο φούρνο με ξύλα).
- Πίτες (για γάμους, βαφτίσια κλπ.)
Τα παιδικά παιχνίδια στο χωριό μας Αρτίκι :
Η ψυχαγωγία των παιδιών γενικά και κυρίως των αγοριών ήταν το παιχνίδι.
Τα νεαρά κορίτσια απασχολούνταν και ασκούνταν κοντά στις μητέρες τους, με γυναικείες δουλειές που ταίριαζαν στη φύση τους και την αποστολή τους.
Κάποια κορίτσια οι γονείς τους δεν τα έστελναν στο Σχολείο, για να βοηθούν στο σπίτι.
Η εκπαίδευση τα παλαιότερα χρόνια δεν ήταν υποχρεωτική μέχρι κάποια ηλικία, όπως είναι σήμερα.
Τα παιχνίδια που έπαιζαν, κυρίως τις απογευματινές ώρες μέχρι να νυχτώσει, όταν ήταν ελεύθερα από τις διάφορες οικογενειακές απαιτήσεις και το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες, ήταν : οι “αμάδες” – το “κυνηγητό” – η “γουρουνίτσα” – τα “σδρόλια” “, – η “αμπάρτζα “, η “ελευθερία”, – η “τραμπάλα”, – το τόπι, – το ” κότσι”, – οι κούνιες, – οι μπίλιες”, – το κρυφτό -, “το πατώ”, οι “καβάλες” κ. α.
Τις ώρες των παιχνιδιών ακούγονταν έντονες οι φωνές τους, από του αλαλαγμούς και πολλές φορές και από τους καυγάδες τους.
Από τα κλασσικά αθλήματα που έκαναν ήταν : το τρέξιμο (ο δρόμος), το άλμα απλούν, το άλμα τριπλούν, το λιθάρι ή λιθοβολισμός σε στόχο και η σκοποβολή με την πεταχτάρα ή τη σφεντόνα, που είχε τη διχάλα και το λάστιχο.
Τα παιχνίδια κυρίως ελάμβαναν χώρα, εκτός από την αυλή των σπιτιών, στην αυλή του Σχολείου, στο προαύλιο της εκκλησίας και στην πλατεία του χωριού.
Η μεγάλη μουριά, έξω από το σπίτι μας.
Στην αυλή του σπιτιού μας στο Αρτίκι, υπήρχε μια μεγάλη μουριά, που χρησίμευε για τον ίσκιο της, αλλά και τις πολλές, καλές, μεγάλες, άσπρες μούρες της.
Για να μαζεύουμε πολλές μούρες και με μεγαλύτερη ευκολία, κρατούσαμε από κάτω ένα σεντόνι και ένας ανέβαινε επάνω και κουνούσε τις κλάρες για να πέφτουν πολλές μούρες μαζί επάνω στο σεντόνι.
Επάνω στη μουριά κάποια χρόνια, είχαμε φτιάξει και κρεβάτι με ξύλα και σπάρτα ως στρώμα και πολλά μεσημέρια ξαπλώναμε εκεί πάνω, αφού εν τω μεταξύ είχαμε γυρίσει κάποιες μεγάλες κλάρες, για να προστατευόμαστε από τον μεσημεριανό ήλιο και το είχαμε κλείσει γύρω – γύρω, σαν καλύβα.
Σας ευχαριστώ
Δημήτριος Μητρόπουλος