Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Γράφει : Ο Δημήτριος Μητρόπουλος Αντ/γος ε.α.
Επιτ. Υπαρχηγός. ΕΛ.ΑΣ. Πτυχ. Νομικής και Δημ. Δικαίου και Πολ. Επιστημών Νομικής Σχολής Αθηνών.
Συγγραφέας, Μέλος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων.
Α. Από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας :
Ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, απαντάτε στον Ελλαδικό χώρο και σε λοιπές ελληνικές περιοχές, όπως η Μίλητος, τα νησιά του Αιγαίου και αλλού, ήδη από τα πανάρχαια χρόνια, με τη διαίρεση κάθε πόλης – Κράτους σε μικρότερες περιοχές , για την καλύτερη άσκηση της διοίκησης.
Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν “Δήμοι” και έχαιραν πλήρους αυτονομίας, ενώ, κατά την εποχή του Κλεισθένους, στην Αθήνα ο Δήμος άρχισε να λειτουργεί, με όλα τα χαρακτηριστικά της δημοτικής αυτονομίας, όπως σήμερα τη γνωρίζουμε.
Στη νεώτερη εποχή, ο Θεσμός της Τοπικής αυτοδιοίκησης εντοπίζεται στην Ελλάδα κιόλας, πριν την Επανάσταση του 1821 μ.Χ, όταν το 1797 μ.Χ. στο κείμενο του “Ρήγα του Φιλοπάτριδος”, που αφορούσε την πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας, ορίζεται, ανά δέκα – δώδεκα – δεκαπέντε χωριά, μαζί μια “διοίκησης πολιταρχική. Εις κάθε Τοπαρχία μια διοίκησης, μεσάζουσα”.
Στη συνέχεια, στο “Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος κατά την εν Επίδαυρο Α’ Εθνικήν Συνέλευσιν”, το1821 μ.Χ., δεν εμπεριέχεται ειδικότερη αναφορά σε θέματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ ο “Νόμος της Επιδαύρου”, το 1823 μ.Χ., ψήφισε τον “Οργανισμό των Ελληνικών Επαρχιών”, στον οποίο, μεταξύ άλλων, προβλεπόταν ότι οι επαρχίες υποδιαιρούνται, σε Κωμοπόλεις και Χωριά και ότι το χωριό, η Κωμόπολη και η Πρωτεύουσα της Επαρχίας, έχουν αιρετούς Άρχοντες, σε αριθμό ανάλογο με την ποσότητα των οικογενειών.
Β. Η κατάσταση, κατά την τελευταία συνταγματική περίοδο 1975 – 2006.
Κατά το ισχύον Σύνταγμα (1975 / 1986 / 2001), η διοίκηση του Κράτους οργανώνεται σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα και η διοικητική διαίρεση της Χώρας, διαμορφώνεται με βάση τις γεωοικονομικές, κοινωνικές και συγκοινωνιακές συνθήκες.
Τα περιφερειακά κρατικά όργανα έχουν τη γενική αποφασιστική αρμοδιότητα, για τις υποθέσεις της περιφέρειας τους, ενώ οι κεντρικές υπηρεσίες, εκτός από ειδικές αρμοδιότητες, έχουν τη γενική κατεύθυνση, το συντονισμό και τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεων, των περιφερειακών οργάνων.
Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια.
Οι αρχές τους εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία, όπως ο νόμος ορίζει.
Με νόμο δύνανται να προβλέπονται για εκτέλεση έργων ή παροχή υπηρεσιών ή την άσκηση αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. αναγκαστικοί ή εκούσιοι Σύνδεσμοι Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι διοικούνται από συμβούλιο με αιρετούς αντιπροσώπους κάθε Δήμου ή Κοινότητας, οι οποίοι λαμβάνονται κατ’ αναλογία του πληθυσμού τους και διοικούνται από αιρετά όργανα.
Το Κράτος ασκεί εποπτεία στους Ο.Τ.Α , η οποία συνίσταται αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και γίνεται κατά τρόπο, ώστε να μην εμποδίζεται η πρωτοβουλία και η ελεύθερη δράση αυτών.
Ο έλεγχος νομιμότητας ασκείται, όπως ο νόμος ορίζει, ενώ οι πειθαρχικές ποινές της αργίας και απόλυσης από το αξίωμα των αιρετών οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκτός από τις περιπτώσεις, που συνεπάγονται αυτοδικαίως έκπτωση, απαγγέλλονται, μόνο ύστερα από σύμφωνη γνώμη Συμβουλίου, που αποτελείται κατά πλειοψηφία από τακτικούς Δικαστές.
Το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα, τα οποία απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των αναγκαίων για την εκπλήρωση της αποστολής και άσκηση των αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. πόρων, με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας, κατά την διαχείριση αυτών.
Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και την κατανομή, μεταξύ των Οργανισμών αυτών, των φόρων ή των τελών, που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος.
Κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά Όργανα του Κράτους, προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση συνεπάγεται και τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων.
Νόμος ορίζει τα σχετικά με τον καθορισμό και την είσπραξη τοπικών εσόδων, απ’ ευθείας από τους Ο.Τ.Α.
Υπό το καθεστώς των συνταγματικών αυτών ρυθμίσεων, εκδόθηκαν, κατά καιρούς, διάφορα νομοθετήματα, για την εισαγωγή και την οργάνωση, μεταξύ άλλων, νέων θεσμών, υπηρεσιών και διαδικασιών, για την ανάπτυξη (εθνική, περιφερειακή, τοπική), για την αποκέντρωση και την Αυτοδιοίκηση.
Σας ευχαριστώ
Δημήτριος Μητρόπουλος