Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ

Έννοια και σημασία

Γράφει : Ο Δημήτριος Μητρόπουλος  Αντ/γος ε.α.

Επιτ. Υπαρχηγός. ΕΛ.ΑΣ. Πτυχ. Νομικής και Δημ. Δικαίου και Πολ. Επιστημών Νομικής Σχολής Αθηνών.

Συγγραφέας, Μέλος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων.

Προσοχή είναι η διαδικασία μέσω της οποίας το μυαλό “διαλέγει”, από τα διάφορα ερεθίσματα που βάλλουν τις αισθήσεις, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή.

Επιτρέπει μόνο σε ορισμένες πληροφορίες, να εισέλθουν στο συνειδητό.

Η προσοχή είναι μια νοητική διεργασία, η οποία απαιτεί τη χρήση των νοητικών πόρων, για να κατευθύνει και να εστιάσει τις εμπλεκόμενες νοητικές διεργασίες.

Αυτές οι νοητικές διεργασίες, είναι περιορισμένες. Όσο περισσότερο προσοχή απαιτεί ένα έργο, τόσο λιγότεροι πόροι είναι διαθέσιμοι, για οποιοδήποτε άλλο έργο.

Η καθημερινή εμπειρία μας δείχνει ότι μπορούμε να πραγματοποιούμαι συγχρόνως, μερικές δραστηριότητες, χωρίς να προσέχουμε ιδιαίτερα.

Μπορούμε π.χ., να περπατάμε και συγχρόνως να σκεφτόμαστε, για μια γραπτή εργασία ή για μια ομιλία, που πρέπει να κάνουμε.

Μπορούμε επίσης να διαβάζουμε ένα βιβλίο και να ακούμε συγχρόνως μουσική.

Υπάρχουν επίσης δραστηριότητες, όπως είναι η κολύμβηση, το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου, η οδήγηση αυτοκινήτου, κατά την εκμάθηση των οποίων, πρέπει στην αρχή να προσέξουμε ιδιαίτερα σημεία.

Δηλαδή πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε αυτά, ώστε να μάθουμε να κάνουμε σχεδόν αυτόματα, ότι απαιτείτε για την πραγματοποίησή τους.

Συγχρόνως να διεκπεραιώνουμε και άλλες δραστηριότητες, π.χ. μπορούμε να οδηγούμε και να μιλάμε συγχρόνως, στο τηλέφωνο.

Όλες οι παραπάνω έκδηλες πραξιακές συμπεριφορές της καθημερινής ζωής, υποδηλώνουν την ύπαρξη ποικιλομορφίας, όσον αφορά τη νοητική λειτουργία και τις δραστηριότητες του ανθρώπου, στις οποίες συμμετέχει και η διαδικασία της προσοχής.

Η προσοχή δηλαδή, βοηθά το άτομο να βρίσκεται σε ετοιμότητα και σε γνωστική εγρήγορση, για την πρόσληψη των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων.

Από αυτά τα ερεθίσματα, το άτομο επιλέγει συγκεκριμένα και αγνοεί τα υπόλοιπα.

Από τα συστατικά στοιχεία της προσοχής, δηλαδή η ετοιμότητα, η επαγρύπνηση, η επιλεκτικότητα, και η επικέντρωση, προκαλούν και δρομολογούν τον ανακλαστικό προσανατολισμό.

Δηλαδή μια προσανατολισμένη, προς τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα αντίδραση του ατόμου.

Η προσοχή, φαίνεται να είναι μια νοητική διεργασία με δύο όψεις :

Τη συνειδητή / ελεγχόμενη επεξεργασία και την αυτοματοποιημένη, που είναι συνήθως, μη συνειδητή.

Στο παράδειγμα της οδήγησης αυτοκινήτου, γίνεται σαφές, ότι η προσοχή του οδηγού ως προς τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών είναι αυτοματοποιημένη. Παραμένει ωστόσο επικεντρωμένη, ενώ ως προς την παρακολούθηση της σήμανσης και της κυκλοφορίας ή της συζήτησης με το συνοδηγό, είναι συνειδητή και ελεγχόμενη.

Αν, όμως, κάποιο ιδιαίτερο γεγονός στην κυκλοφορία τραβήξει την προσοχή μας περισσότερο, οι όροι αντιστρέφονται, ως προς την κατανομή της προσοχής.

Μπορεί να απαντήσουμε στο συνομιλητή μας, ύστερα από πολύ ώρα, ακόμα και με κάτι άσχετο με την ερώτησή του.

Σε επιστημονικό ψυχολογικό επίπεδο πρέπει να λεχθεί, ότι η προσοχή αφορά μια συσσώρευση της νοητικής ικανότητας του ανθρώπου, η οποία τον βοηθά να αξιολογήσει τις αισθητηριακές πληροφορίες και να τις αξιοποιήσει για την επίδοσή του, σε κάποια δραστηριότητα και για τη συμπεριφορά του.

Δεν πρόκειται, για μια μεμονωμένη γνωστική διαδικασία ή ικανότητα, αλλά συνδέεται και με τις άλλες γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου και ιδιαίτερα με την αντίληψη.

Το άτομο μπορεί να αντιληφθεί μόνο τα πράγματα που προσέχει και μπορεί να προσέξει, μόνο τα πράγματα, που μπορεί να αντιληφθεί.

Πέρα από την αντίληψη, οι δύο βασικές όψεις η λειτουργίες της προσοχής, δηλαδή η επιλεκτικότητα και η κατανεμημένη προσοχή, εστιάζονται επίσης με την ενσεινήδητη ή μη συνειδητή συμπεριφορά του ατόμου.

Όταν λέω, τι βλέπω ή τι παρατηρώ ή τι ακούω, τότε έχω επίγνωση, δηλαδή συνειδητοποιώ αυτό που έχω παρατηρήσει, ή έχω ακούσει.

Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω διαφαίνεται η σημασία της προσοχής στο γνωστικό σύστημα του ανθρώπου και ιδιαίτερα σε πρακτικό επίπεδο.

Στις διάφορες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, όπως στο χειρισμό των συστημάτων ελέγχου των σύγχρονων επικοινωνιών π.χ. της εναέριας και της οδικής κυκλοφορίας.

Πηγή : Εμμαν. Κολιάδης, (Καθηγ. Πανεπισ. Αθηνών). Γνωστική Ψυχολογία, Γνωστική Νευροεπιστήμη στη πράξη.

Σας ευχαριστώ

Δημήτριος Μητρόπουλος