ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ

Γράφει : Ο Δημήτριος Μητρόπουλος  Αντ/γος ε.α. Επιτ. Υπαρχηγός. ΕΛ.ΑΣ. Πτυχ. Νομικής και Δημ. Δικαίου και Πολ. Επιστημών Νομικής Σχολής  Αθηνών.  Συγγραφέας, Μέλος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων.

Ένας από τους πολλούς λόγους που κάνουν τη γλώσσα, τόσο συναρπαστικό πεδίο μελέτης είναι οι τροχιές που δείχνουν να διαγράφουν οι λέξεις στο διάβα του χρόνου, λες και πορεύεται προς κάποιο προσκύνημα ή κάποια αναζήτηση, πριν φτάσουν στα χείλη των ανθρώπων, που τις προφέρουν. Η παρουσία λέξεων με ελληνικές ρίζες είναι συχνή στις περισσότερες δυτικές γλώσσες. Για παράδειγμα μία στις είκοσι λέξεις της αγγλικής γλώσσας, είναι ελληνικής προέλευσης. Από αυτές ένα μικρό, αν και αξιοσημείωτο, υποσύνολο συνίσταται από λέξεις ή εκφράσεις με ρίζες από την ελληνική μυθολογία, οι οποίες διατηρούν σημασιολογική συγγένεια με τις μυθολογικές αφηγήσεις, απ’ όπου αναδύθηκαν πριν ενσωματωθούν στα αγγλικά. Επέζησαν χιλιετίες ολόκληρες, άλλαξαν, προσαρμόστηκαν και σήμερα τις χρησιμοποιούμε καθημερινά, αν και συχνά δεν ξέρουμε την ιστορία που κρύβεται μέσα τους, τον σπόρο που τις γέννησε.

Ακολουθούν οι λέξεις.

– Αιθέριος. (Λεπτεπίλεπτος, απόκοσμος).

Ο Αιθέριος ήταν αρχέγονη θεότητα, που προσωποποιούσε τον υπέρτερο αέρα, εκείνον που ανέπνεαν οι Θεοί, σε αντίθεση με τον υποδεέστερο αέρα, που ανάσαιναν οι θνητοί.

– Τιτάνιος. (Κάτι πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες, τα ανθρώπινα μέτρα).

Ο Ουρανός και η Γαία γέννησαν έξι γιους και έξι θυγατέρες, τους Τιτάνες και τις Τιτανίδες, που ήταν το γένος των κυρίαρχων θεών, κατά τη λεγόμενη χρυσή εποχή.

Έπεσαν από την εξουσία, από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, που ήταν απόγονοι του Τιτάνα Κρόνου και της Τιτανίδας Ρέας. Ο μεταξύ τους πόλεμος, η Τιτανομαχία κατέληξε σε συντριβή των Τιτάνων, που εκδιώχθηκαν από τον Όλυμπο στο απόλυτο σκοτάδι, κάτω από τα Τάρταρα, στα έγκατα της γης.

– Σαν Λερναία Ύδρα. (Δεινά που πληθαίνουν).

Ο δεύτερος άθλος του Ηρακλή, ήταν να φονεύσει την Λερναία Ύδρα, ένα τέρας με εννέα κεφάλια, αδελφή του Κέρβερου και της Χίμαιρας. Διαπιστώνοντας όταν της έκοβε το ένα κεφάλι, φύτρωναν δύο καινούργια, ο Ηρακλής ζήτησε βοήθεια από τον ανιψιό του, τον Ιόλα, ο οποίος πρότεινε να καυτηριάζουν τους κολοβωμένους λαιμούς με έναν πυρσό και έτσι την αποτελειώσαν.

– Μίτος της Αριάδνης. (Μέσον η σκεπτικό για την επίλυση ενός περίπλοκου προβλήματος).

Η Αριάδνη, κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης (γιου του Δία) και της βασίλισσας Πασιφάης (κόρη του Ήλιου), ήταν επιφορτισμένη να φυλάσσει τον λαβύρινθο, όπου βρισκόταν απομονωμένος ο Μινώταυρος.

Ερωτεύτηκε τον ήρωα Θησέα και τον βοήθησε να σκοτώσει τον Μινώταυρο, με τα δώρα που του έδωσε : ένα ξίφος για να σκοτώσει το τέρας, και ένα κουβάρι νήμα για να το δέσει στην είσοδο και να το ξετυλίγει καθώς προχωρούσε βαθιά στο Λαβύρινθο, ώστε κατόπιν να μπορέσει να βρει το δρόμο προς επιστροφή.

– Μήλο της Έριδας. (Κάτι που προξενεί διχόνοια ή ζήλια). Ενοχλημένη που δεν προσκλήθηκε στους γάμους του Πηλέα και της Θέτιδας (που θα γίνονταν οι γονείς του Αχιλλέα), η θεά Έριδα (διχόνοια), άφησε να κυλήσει ανάμεσα στους προσκεκλημένους, ένα χρυσό μήλο με την επιγραφή “Καλλίστη” (δηλαδή στην πιο όμορφη), το οποίο αργότερα έγινε γνωστό, ως “Μήλο της Έριδας”.

Έτσι ξεκίνησε η διαμάχη μεταξύ Ήρας, Αθηνάς και Αφροδίτης για το ποια ήταν η πιο όμορφη, οπότε ζήτησαν από τον Πάρη, γιο του Βασιλέα Πριάμου της Τροίας, να κάνει τον κριτή. Εκείνος πρόσφερε το μήλο στην Αφροδίτη και οι δύο άλλες θεές, προσβεβλημένες, φρόντισαν η πόλη της Τροίας, να αφανιστεί στον πόλεμο που ακολούθησε.

Έτσι η έκφραση “Μήλο της Έριδας” σημαίνει την ουσία μιας διαφωνίας, ή ενός ήσσονος θέματος που μπορεί να εξελιχθεί σε μια μεγάλη διένεξη.

– Αχίλλειος Πτέρνα. (Αδύνατο σημείο, κενό στην άμυνα).

Όταν γεννήθηκε ο Αχιλλέας δόθηκε χρησμός, ότι θα πέθαινε νέος. Για να αποτρέψει τον θάνατό του, η μητέρα του, η Θέτιδα τον βούτηξε στα νερά της Στύγας, θέλοντας να τον κάνει άτρωτο, αλλά καθώς τον βαστούσε από τη φτέρνα, το σημείο εκείνο του σώματος παρέμεινε τρωτό. Έτσι, πέθανε στον Τρωικό Πόλεμο, όταν ένα δηλητηριώδες βέλος, από το τόξο του Πάρη τρύπησε τη φτέρνα του.

– Δούρειος Ίππος (Δέλεαρ για την κάμψη της Άμυνας ενός στόχου. Ιός που πλήττει τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές). Γιγάντιο κούφιο ξύλινο άλογο επάνω σε ρόδες, το οποίο έφτιαξαν οι Έλληνες με την προτροπή του Οδυσσέα και το άφησαν στις πύλες της Τροίας, δήθεν ως δώρο. Στο εσωτερικό του, ωστόσο, κρυβόταν μια ομάδα Ελλήνων, που έτσι κατάφεραν να εισχωρήσουν στην πόλη. [Ενώ οι υπόλοιποι, γύρω στον περιβόητο Οδυσσέα, στην αγορά των Τρώων βρέθηκαν, κρυμμένοι στη κοιλιά του αλόγου.] Που μόνοι τους οι Τρώες το ‘φεραν στην Ακρόπολή τους. Ο δούρειος ίππος ήταν εκεί στημένος, κι εκείνοι, τριγύρω καθισμένοι, αγόρευαν πολλά κι ανόητα. Τότε μοιράστηκε στα τρία η γνώμη τους : ή να κεντήσουν το κούφιο άλογο με τον άσπλαχνο χαλκό τους, ή να το σύρουν στην κορφή, να γκρεμιστεί πάνω στους βράχους, ή άθικτο να το αφήσουν, για τους θεούς εξιλαστήριο αφιέρωμα. Κι έμελλε να συντελεστεί η τρίτη γνώμη, γιατί ήταν γραπτό της μοίρας τους, να αφανιστούν, αυτόν προστάτευε η πόλη αυτόν τον μεγάλο δούρειο ίππο, όπου ήσαν κρυμμένοι οι άριστοι των Αχαιών, στους Τρώες απειλώντας θάνατο και φόνο. (Οδύσσεια, θ, 504 -514).

– Προφητείες της Κασσάνδρας. (Σωστές προβλέψεις που δεν γίνονται πιστευτές).

Η Κασσάνδρα, κόρη του βασιλιά της Τροίας Πρίαμου, και της βασίλισσας Εκάβης, είχε μαντικές ικανότητες, αλλά εξ αιτίας μιας κατάρας, κανένας δεν εμπιστευόταν τις προφητείες της. Ο Θεός Απόλλωνας επιχειρώντας να την αποπλανήσει, της είχε δωρίσει το χάρισμα της προφητείας, αλλά, όταν εκείνη τον απέρριψε, την καταράστηκε να μην πιστεύει κανένας τις προφητείες της. Ύστερα από την άλωση της Τροίας την βίασε ο Αίαντας και κατόπιν την πήρε για παλλακίδα ο Αγαμέμνονας. Όπως όμως είχε προβλέψει η Κασσάνδρα, όταν επέστρεψαν στο βασίλειο του, στις Μυκήνες, η γυναίκα του βασιλεία η Κλυταιμνήστρα, μαζί με τον εραστή της τον Αίγιστο, τους σκότωσαν και τους δύο.

* Στα ελληνικά ο χαρακτηρισμός Κασσάνδρα αποδίδεται σε πρόσωπα ,που κάνουν δυσοίωνες προβλέψεις.

– Μέντορας. (Κάποιος που δίνει συμβουλές και βοήθεια σε έναν άπειρο, για κάποιο εγχείρημα).

Ο Μέντορας ήταν από παλιά φίλος του Οδυσσέα και η Θεά Αθηνά πήρε τη μορφή του, για να συμβουλέψει τον γιο του Οδυσσέα, τον Τηλέμαχο, αφού ο πατέρας του έλλειπε, αλλά επίσης και για να παρέχει καθοδήγηση στον ίδιο τον Οδυσσέα, προς το τέλος της Οδύσσειας.

– Μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης. (Αναπόδραστη επιλογή ανάμεσα σε δύο δεινά). Κατά την επιστροφή στην πατρίδα ο Αχιλλέας και οι άνδρες του έπλευσε μέσα από τον πορθμό της Μεσσήνης, ένα δίαυλο πλαισιωμένο από δύο τέρατα, που απείχαν μια βολή το ένα από το άλλο : τη Χάρυβδη, πλάσμα άμορφο που κατάπινε και ξερνούσε τη θάλασσα τρεις φορές την ημέρα, σε μια δίνη που διέλυε τα πλοία και έπνιγε τα πληρώματά τους. Και τη Σκύλλα, με τα έξι σκυλίσια της κεφάλια, η οποία παραμόνευε στις σχισμάδες του υπερκείμενου βραχώδους πρανούς, που το κάλυπτε καταχνιά, γράπωνε ναυτικούς από τα πλοία που περνούσαν και τους καταβρόχθιζε ζωντανούς. Για να αποφύγουν το ένα τέρας, έπρεπε να βρεθούν κοντά στο άλλο. Ωστόσο η μάγισσα Κίρκη, είχε συμβουλεύσει τον Οδυσσέα να μείνει στην πλευρά της Σκύλλας – καλύτερα η απώλεια λίγων συντρόφων, παρά να χαθεί το πλοίο ολάκερο.

Πηγή : Λημματογράφηση, Αλέξανδρος Ζαφειρίου, Αιώρα.

Με εκτίμηση

Δημήτριος Μητρόπουλος